Xin chào quý độc giả thân thương của Lia Thia Livres, cũng quá lâu chúng ta không có dịp được gặp nhau trên blog rồi phải không ha. Thành thực xin lỗi quý bạn thân thương của mình nha, dạo này tình hình dịch của thành phố Sài Gòn vẫn chưa có dấu hiệu giảm nhiệt nên mình cũng mong mọi người sẽ luôn khỏe mạnh trong mùa dịch này nha. Hôm nay cũng là lúc mình vừa hoàn thành xong bài thi giữa kỳ môn của mình, nên mình có được một chút thời gian nghỉ ngơi. Và mình lập tức lên một bài viết nhằm khởi động tiếp tục cho blog Lia Thia Livres nè.
Trong bài viết ngày hôm nay, mình sẽ giới thiệu cho các bạn một ấn phẩm vô cùng đặc biệt. Tại sao nó lại đặc biệt đến thế, vì ấn phẩm này khi ra đời đã vấp rất nhiều tranh cãi, không chỉ là một nhóm người trong xã hội mà hầu như đã gây ra một tiếng vang cũng như xung khắc rất lớn cho xã hội Việt Nam, từ chính phủ hai thể chế Nam Bắc, tôn giáo, giới học giả, kỹ nghệ và quần chúng. Và thêm một điều vô cùng thú vị nữa, tác phẩm Lịch sử thế giới của học giả huyền thoại Nguyễn Hiến Lê và Thiên Giang được viết vào năm 1955, tại thời của Đệ nhất Việt Nam Cộng hòa, và nó được xem là bộ sử học vừa căn bản vừa được ưa chuộng và là nền tàng giáo dục môn Lịch sử cho cả đất nước Việt Nam, từ những năm 60 đến tận ngày nay, và nó cũng là một cuốn Bách khoa toàn thư bỏ túi cho những giáo viên và học giả ngành Sử học đang bắt đầu con đường nghiên cứu lịch sử của thế giới.
Tại sao cuốn sách này lại gây ra tranh cãi nảy lửa giữa các nhóm người trong quần chúng? Một chút nữa mình sẽ giải thích cặn kẽ hơn. Bộ sách Lịch sử thế giới có bốn cuốn gồm Thời thượng cổ, Thời trung cổ, Thời cận đại và Thời hiện đại. Điều khiến cho mình cảm thấy thán phục ở hai vị học giả này là sự đồ sộ của kiến thức nghiên cứu và bốn cuốn này được hai vị hoàn thành trong một thời gian rất ngắn, đến năm 1955 là đã có thể xuất bản và ra mắt công chúng. Những chủ đề mà cả hai vị đề cập đến là những kiến thức vô cùng mới mẻ nếu so với thời điểm ấy những năm 40-50, Việt Nam đa số phải học tập và nghiên cứu những tri thức của Tây học. Việc một bộ Lịch sử thế giới được trứ tác đã gây ra một tiếng vang lớn vì những kiến thức thế giới từ căn bản đến nâng cao nhất đều được tóm gọn lại trong một bộ sách. Nên nhớ rằng, vào thời điểm ấy, Việt Nam nhờ có thể tiếp thu và thích nghi rất tốt nền văn minh và tinh hoa của Âu châu, mà đất nước của chúng ta từ Nam chí Bắc không phân chia cắt, đã sản sinh ra một thế hệ văn nhân- học giả với số lượng nhiều không đếm xuể nhưng vô cùng chất lượng. Phía Bắc chúng ta có Vũ Trọng Phụng, Nam Cao, Tô Hoài, phía Nam chúng ta có bà Tùng Long, Trần Trọng Kim, Vương Hồng Sển, Giản Chi, Nguyễn Hiến Lê, Hồ Biểu Chánh, Thiên Giang, Duyên Anh….. Tất cả những con người gắn lên mình trọng trách đem con chữ và tri thức đến cho người Việt đều phát triển tinh hoa của mình đến mức tối đa, và hai học giả của Nguyễn Hiến Lê và Thiên Giang cũng không phải là ngoại lệ.
Nói về thông tin của bộ sử học, cả hai học giả đều học hỏi và tiếp thu tri thức từ những ấn phẩm lịch sử lớn của thế giới lúc bấy giờ như Histoire Universelle của Wells, Histoire de l’humanité của Van Loon. Sau giai đoạn tham khảo ấy, cả hai bắt đầu biên soạn, bỏ hết công việc và hai vị tự bỏ tiền túi ra mà xuất bản. Nguyễn Hiến lê là người viết cuốn 1 và 4 trong khi Thiên Giang (khi ấy là một ông giáo dạy sử tại Sài Gòn) viết cuốn 2 và 3. Lời văn cùng tư duy của cả hai thấm nhuần tư tưởng Tây phương tự do và khai phóng, những câu từ trong tác phẩm được trau chuốt tối đa nhưng vẫn luôn giữ được nét mộc mạc, chân thành để tạo nên sự gần gũi, dễ hiểu cho độc giả. Vì bộ sách được trứ tác bởi những vị học giả Tây học, nên tư duy trình bày cũng mang hơi hướm của các học giả Pháp, có chương mục, diễn giải và tóm tắt ngắn gọn. Nhưng ngôn ngữ cả hai vị xài gần như 100% là thuần Việt, không hề có những từ ngữ lai Pháp như oong đơ, chép cua, bặc co hay sú pa giăng, … có thể lọt vô, và khi tham khảo bộ sách, chúng ta sẽ đôi lúc cảm thấy khó hiểu với những từ ngữ như: Y Pha Nho, Á Căn Đình, Mễ Tây Cơ, phú gia, kỹ nghệ, sờn lòng, tài phú, rù quến, … Đúng rồi đấy, đó là những từ ngữ vô cùng Việt Nam, rất gần gũi và gần như là tác phẩm này là một bảo tàng lưu giữ sự trong sáng của tiếng Việt. Và qua đây, Lia Thia mình vô cùng cảm kích và vui mừng với các vị học giả và nhà xuất bản hậu bối đã luôn tôn trọng nguyên tác và giữ lại tất cả những nét đẹp từ ngôn từ, cách trình bày và sự đúng đắn của tác phẩm. Đây là một điều vô cùng đáng trân trọng với những người Việt yêu tri thức.
Như mình đã từng nói trong một vài bài viết của Lia Thia Livres, các tác phẩm được trứ tác luôn là những tấm vé thông hành đem người đọc hóa thân thàn một thượng đế trên cao hoặc một nhân vật trong tác phẩm để có thể quan sát một cách chân thực toàn bộ những tinh hoa mà tác giả đem đến hoặc hóa thân thành nhiều kiếp người trong câu chuyện để cảm nhận trọn vẹn những xúc cảm mà kẻ cầm viết muốn truyền tải. Tuy bộ sách này là một bộ thuộc non-fiction thể loại scientific studies, nhưng lời văn và cách truyền tải tri thức rất mượt mà và dễ hiểu, lời văn rất đẹp và trong sạch. Vì vậy, khi đọc và thưởng thức từng chương một, chúng ta đôi lúc cứ ngỡ rằng mình đang bước vào một thế giới văn học rộng lớn, bước khi song song với chiều dài lịch sử của nhân loại, từ những chứng tích của Ai Cập cổ, theo chân các quân đoàn Testudo Hi Lạp, La Mã chinh phục thế giới, bước chuyển mình của văn minh Trung Hoa, Ấn Độ, sự lớn mạnh của châu Âu từ trung cổ đến phục hưng và thế giới hiện đại. Tất cả đều được trứ tác bởi một chất văn nhẹ nhàng, mộc mạc những không kém phần hàn lâm, chính xác.
Phần cuối cùng, và cũng là phần đáng đợi chờ nhất “Tại sao Lịch sử thế giới của Nguyễn Hiến Lê và Thiên Giang lại gây nên sự tranh cãi lớn đến vậy?”. Câu trả lời ta có thể hiểu được nằm ở sự trong sạch và khách quan của cả tác phẩm. Vì là một ấn phẩm nghiên cứu nên mọi thông tin và kiến thức được viết phải chính xác và khách quan nhất có thể, chắc chắn trong ấn phẩm sẽ bao gồm cả những mặt hạn chế và ưu điểm của từng thời đại. Cũng chính vì sự ngay thẳng mà hai học giả của chúng ta đã gặp rắc rối lớn. Bởi trong ấn phẩm này, sự thăn trầm của tôn giáo bao gồm Thiên Chúa giáo thời trung cổ được viết và miêu tả vô cùng chính xác. Điều ấy cũng khiến cho những người Thiên Chúa giáo ở miền Nam và Trung tức giận, thậm chí có vị linh mục ở miền Trung đã gửi yêu cầu Bộ thông tin của chánh phủ Việt Nam Cộng hòa yêu cầu họ rút ngay Lịch sử thế giới cuốn II, vì trong cuốn đó có đề cập đến thời Trung cổ và nói lên những sai trái của các Giáo hoàng, thời điểm mà Thiên Chúa giáo đang đi chệch hướng khỏi mục đích tôn giáo và xây dựng đức tin. Sự việc lớn đến mức Bộ thông tin phải phái viên bí thư đến nơi của Nguyễn Hiến Lê thương lượng lại vấn đề về những kiến thức trong sách. Và kết quả của cuộc tranh cãi là các trường học ngoài Trung thì không dùng đến, chỉ có các trường ở Nam thì vô tư, Bộ cũng chỉ dám tái bản duy nhất một lần. Mãi đến khi gia đình họ Ngô bị đảo chánh, nhà xuất bản Khai Trí mới có cơ hội tái bản lại. Đến hiện tại, thì bộ nghiên cứu này đã được tái bản lại rất nhiều lần và nguồn kiến thức từ bộ sách thì vẫn luôn giá trị cho các học giả hiện tại.
Đó không phải là tranh cãi duy nhất mà ấn phẩn Lịch sử thế giới đã vướng phải, trong một lần trả lời của học giả Nguyễn Hiến Lê, ông đã bộc bạch: ” Một chuyện đáng ghi là vì bộ đó mà năm 1956 chúng tôi bị một độc giả mạt sát là đầu óc đầy “rác rưởi” chỉ vì chúng tôi có nhắc qua đến thuyết của Darwin về nguồn gốc của loài người. Chẳng cần nói ai cũng biết độc giả đó là tín đồ nào”. Thiệt sự thì bản thân Lia Thia cũng chẳng biết “độc giả đó” mà cụ Lê nhắc đến là ai, nhưng mà mình phải công nhận là giới “cầm viết” khá cạnh tranh và gắt gỏng với nhau. Còn với quần chúng thì khỏi nói, người đồng ý kẻ chê trách vì lời lẽ quá thẳng, và đôi khi đã động chạm đến tín ngưỡng và có lẽ là tri-thức-mà-trước-đó-họ-vẫn-tin, cũng chẳng thể nào chiều lòng tất cả độc giả cho được vì tác phẩm được viết ra luôn mang đến mục đích truyền tải thông tin, vấn đề đúng sai phụ thuộc vào nội hàm và sự văn minh của độc giả cả mà
Kết: Tới đây rồi thì quý bạn của mình mong muốn cái kết gì nữa, bây giờ là lúc chúng ta nên đón nhận và thưởng thức bộ sách đồ sộ này thôi. Mà nói trước nhen, nếu mua bộ bốn cuốn nguyên ( hoặc bộ ba cuốn sau này), sẽ vô cùng mắc vì kiến thức khoa học luôn luôn quý giá nên giá thành của sản phẩm in sẽ không hề rẻ. Nhưng chúng ta có thể đón đọc tác phẩm bằng bản ebook trên internet. Chớ có nói là đọc lậu nha vì Công ước Bernne cho phép tác giả được hưởng tác quyền và sự bảo hộ 50 năm tính từ ngày tác phẩm phổ cập đến công chúng. Và bộ sách được in vào năm 1955, đến năm 2021 đã là 66 năm, hết hạn bảo hộ và trở thành tài sản tri thức chung của nhân loại, cho nên chúng ta cứ thoải mái mà đón nhận công lao của hai ngài nhé!
Đánh giá: 4,5/ 5 theo thang điểm Goodreads
Nhận xét
Đăng nhận xét