NHỮNG NGƯỜI NGA KHÔNG NGỐ

Văn học Nga, từ trước đến giờ luôn được xem như là một nền văn học có truyền thống lâu đời và là một trong những cây đa cây đề có đóng góp tích cực để định hình nên nền văn học hiện đại ngày nay. Vậy mà đáng buồn thay những nhà văn người Nga lại khá là "hẹo" khi đem ra thi đấu với các bạn đồng nghiệp quốc tế, đặc biệt trên đấu trường Nobel văn học. Xuyên suốt lịch sử nước Nga, từ nền văn học cổ điển, văn học cận đại tiền Cộng sản, văn học Xô viết, văn học Nga lưu vong và văn học Nga hiện đại thì đất nước của mấy chú Nga ngố chỉ được có vinh dự được xướng tên năm vị trong đó có một vị còn không thèm làm người Nga luôn cơ đó chứ. 

Cho nên trong bài viết ngày hôm nay chúng ta sẽ cùng khám phá năm gã người Nga "không ngố" đã từng đoạt giải Nobel văn học này nhé. Một chút lưu ý nho nhỏ cho quý bạn rằng mình rất hiểu và cũng biết nhiều tất cả các giải Nobel đôi lúc không thể thực hiện nhiệm vụ thuần khiết của nó là chỉ tham gia trao thưởng cho những người đóng góp mạnh mẽ cho học thuật. Đôi khi giải Nobel văn học chịu khá nhiều sự ảnh hưởng bởi lợi ích, chính trị, hẳn là đã không ít lần xuất hiện các giai thoại các nhà văn thời Nga Xô, Trung cộng, phát xít Đức Ý bị gạt phăng khỏi hạng mục hay các giải thưởng trao cho "gà nhà" Thụy Điển, vài giải thưởng mang tính tình thương. Đồng ý rằng bất kỳ sự vật nào đang tồn tại cũng sẽ mang những ưu điểm và hạn chế, nhưng mà chúng ta phải công nhận rằng những tác phẩm của nhà văn đoạt Nobel rất hay và đáng chờ đợi phải không? Nếu phải thì ta bắt đầu thôi. Một lưu ý nữa, vì giải Nobel văn học trao cho người Nga đã từng trải qua rất nhiều giai đoạn lịch sử, cho nên mình cũng sẽ nói luôn vị Nga không ngố đang ở giai đoạn nào luôn nhé. 

Ivan Bunin (1933) sinh năm 1870 nổi tiếng thời kỳ Đế chế Nga

Ivan Bunin

Ông là người Nga đầu tiên đoạt giải Nobel văn học. Ông là người đã vượt qua ứng cử viên hàng đầu đình đám lúc đó là Maxim Gorky (một nhà văn cũng rất tài năng). Viện Hàn lâm Thụy Điển đã trao tặng giải thưởng cho ông cùng một lời nhận xét gom gọn những tài năng tinh hoa nhất của ông trong mỗi tác phẩm "vì nghệ thuật nghiêm ngặt mà ông đã mang theo truyền thống cổ điển của Nga trong sáng tác văn xuôi".

Ông được trao giải nhờ những tác phẩm hiện thực miêu tả thiên nhiên, cuộc sống nông thôn nước Nga và nghệ thuật phân tích tâm lí nhân vật một cách sâu sắc, phản ánh chân thực sự tan rã của chế độ Sa Hoàng và mô tả cuộc sống đầy khó khăn của người nông dân Nga trong giai đoạn cuối thể kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Ông được coi là nhà văn lớn theo chủ nghĩa hiện thực phê phán cuối cùng đầu thế kỷ XX. Ông dành 33 năm từ năm 1887 cống hiến tài năng cho sự nghiệp cầm viết cho đến khi Thế chiến thứ nhất gần kết thúc và sự xuất hiện của cách mạng vô sản Nga đã bắt đầu hình thành. Sau cách mạng Tháng 10 Nga ông di cư sang Pháp vào năm 1920 và mất tại đó vào năm 1953.

Boris Pasternak (1958) sinh năm 1890, nổi tiếng thời kỳ Liên Xô

Boris Pasternak

Ông là người Nga thứ hai đoạt giải Nobel văn học sau 25 năm kể từ khi Ivan nhận giải, “vì thành tựu quan trọng của ông cả trong thơ trữ tình đương đại và trong lĩnh vực truyền thống sử thi vĩ đại của Nga”. Ông nổi tiếng thế giới với tiểu thuyết Bác sĩ Zhivago rất quen thuộc với độc giả Việt Nam và đó cũng là cuốn tiểu thuyết duy nhất trong cuộc đời lấy ngòi viết làm sự nghiệp của mình vì thế mạnh của ông là thơ và truyện ngắn. Điều đáng buồn là Bác sĩ Zhivango được xuất bản lần đầu tiên ở Ý thì đã vấp phải lệnh cấm của Liên Xô, ông bị gọi là kẻ phản bội Tổ quốc vì đã xuất bản tác phẩm ở nước ngoài và nhận giải Nobel, được coi là một thứ gì đó phản quốc và chống Liên Xô.

Do những áp lực chính trị, Pasternak buộc phải từ chối nhận giải và gửi lời nhắn đến Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển: "Nhìn nhận ý nghĩa của giải thưởng với xã hội mà tôi đang sống, tôi buộc phải từ chối giải thưởng này. Mong rằng các vị không buồn lòng với sự tự nguyện từ chối của tôi".

Mikhail Sholokhov (1965) sinh năm 1905, nổi tiếng thời kỳ Liên Xô

Mikhail Sholokhov

Ông được trao Giải Nobel Văn học năm 1965, là tác giả của cuốn tiểu thuyết sử thi nổi tiếng Sông Đông êm đềm, kể về người Cossacks của Nga trong cuộc Cách mạng và Nội chiến. Nơi ông sinh ra gần với nơi cư trú của tộc người Cossacks Nga, cho nên trong tác phẩm của ông hình ảnh, tính cách và nếp sống của người Cossacks luôn được tái hiện một cách vô cùng chân thực. Cuốn tiểu thuyết này thường được gọi là Chiến tranh và Hòa bình của thế kỷ 20. Tuy nhiên, cuốn sách đã vấp phải nhiều tranh cãi, cũng như những suy đoán âm mưu cho rằng Sholokhov không phải là tác giả thực sự vì các tác phẩm khác của ông không thể hiện được chất lượng văn học và tài năng tương tự.

Tuy nhiên, ủy ban đã tuyên bố anh ấy là người chiến thắng giải thưởng “vì sức mạnh nghệ thuật và tính toàn vẹn mà trong sử thi Don của anh ấy, anh ấy đã thể hiện một giai đoạn lịch sử trong cuộc đời của nhân dân Nga”. Năm 1966 tiểu thuyết Sông Đông êm đềm cũng được chuyển thể thành bộ phim cùng tên của đạo diễn Sergei Gerasimov. Một năm sau đó nhà văn được phong danh hiệu Anh hùng Lao động Xã hội chủ nghĩa. Một chi tiết đáng thú vị rằng trong cuộc đời hoạt động chính trị của Sholokhov, ông là một trong những người hiếm hoi có thể nói chuyện một cách thẳng thắn với Stalin, về chính trị, về tình hình quốc gia một cách trung thực, thoải mái mà không cần phải chịu bất kì một sức ép nào. Qúa vjp!

Aleksandr Solzhenitsyn (1970) sinh năm 1918, nổi tiếng thời kỳ Liên Xô nhưng khác biệt.

Aleksandr Solzhenitsyn

Solzhenitsyn là nhà văn Nga gần cuối cùng tính cho đến nay là người dành Nobel văn học và cái khoảnh khắc ông dành giải thưởng văn chương cao quý này cũng xảy ra lắm vấn đề bởi cũng có khá nhiều xì căng đan nói rằng sở dĩ Viện Hàn lâm Thụy Điển trao giải cho ông không vì đóng góp cho văn chương nghệ thuật mà là vì đã đóng góp cho sự chống lại Liên Xô một cách quyết liệt. Ông được Viện Hàn lâm nhận xét "vì lực lượng đạo đức mà ông đã theo đuổi những truyền thống không thể thiếu của văn học Nga".

Sinh thời từ khi còn trẻ ông đã là một thiếu niên cứng đầu khi ông không chịu gia nhập vào Đoàn thanh niên Lenin. Ông cũng có khá nhiều những bài phát biểu chỉ trích chính chính quyền Xô viết về các cuộc đàn áp chính trị, trại tập trung chính trị. Hơn nữa, ông còn là người dám chỉ trích vào những mặt hạn chế của Chính thống giáo của Nga. Năm 1974, sau khi hùng hồn đọc bản tuyên ngôn Không sống bằng dối trá, ông được chính quyền Nga Xô tống thẳng ngay vô tù, bị tước quyền công dân, bị trục xuất sang CHLB Đức và định cư tại Mỹ. Năm 1991 ông được xóa án và về lại Nga vào năm 1994. Năm 2006 bất ngờ thay ông lại được nhận giải thưởng của nhà nước Liên bang Nga vì những đóng góp và hoạt động nhiệt thành cho các hoạt động nhân đạo. Số lượng tác phẩm của ông cũng đồ sộ như cái bản thành tích "chống Nga cộng" của mình, trong đó nổi bật là những Một ngày trong cuộc đời của Ivan Denisovitr (1962), Quần đảo Gulag (1973-1978), Tầng đầu địa ngục (1968),...

Joseph Brodsky (1987) sinh năm 1940, nổi tiếng nhưng lãnh giải thưởng với tư cách công dân Mỹ

Joseph Brodsky

Brodsky là một nhà thơ, nhà văn Mỹ gốc Nga đoạt Giải Nobel Văn học năm 1987, ông đã mơ về giải Nobel từ khi còn trẻ. Ông muốn được quốc tế công nhận là một nhà thơ, những bài thơ của ông không được xuất bản tại Nga do bị kiểm duyệt gắt gao, ông cảm thấy ngôt ngạt trong chính đất nước mình và muốn tìm kiếm cơ hội để rời khỏi đất nước, và thậm chí đã lên kế hoạch kết hôn giả với một phụ nữ Mỹ, nhưng không bao giờ thực hiện nó. Ông đã bị yêu cầu rời khỏi đất nước trước khi ông có thể thực hiện kế hoạch của mình. Vì vậy, ông đã rời sang Mỹ. Tại đây nhà thơ Nga quyết định chuyển đổi ngôn ngữ, nhưng ông không thành công nhiều khi sáng tác thơ bằng tiếng Anh. Ở Mỹ, Brodsky nổi tiếng với tư cách là một giáo sư tiếng Nga và một nhà tiểu luận. 

Cho nên ta có thể thấy rằng năm người Nga lãnh Nobel thì có một người thuộc giai đoạn Đế chế Nga, hai người là chịu sống trong thời xã hội Xô Viết và hai người khác vì không chịu nổi thời thế mà phải ra đi, ta mới thấy rằng sự tự do và tôn trọng con người cũng như giá trị cá nhân của bản thân nhà văn và cộng đồng nó quan trọng đến mức nào.

Năm 1987, ước mơ của ông đã thành hiện thực và ông đã giành được giải Nobel với tư cách là một nhà thơ “cho một quyền tác giả bao trùm, thấm nhuần tư tưởng rõ ràng và cường độ thơ”

Lia Thia